An Tionscnamh Cathrach Beo (TCB)

Faoiseamh Úinéara–Áititheoir chónaithigh

Féadtar an faoiseamh seo a éileamh ar airgead a chaitheann tú ag athchóiriú nó ag tiontú maoine lena húsáid mar do phríomháit chónaithe.

Más tiarna talún thú, ní fhéadtar an faoiseamh seo a éileamh ar mhaoine atá ligthe amach ar cíos agat. Féadfaidh sé go bhfuil tiarnaí talún in ann Faoiseamh Cónaitheachta ar Cíos a éileamh.

Más forbróir maoine thú, féadfaidh tú athchóiriú a chur i gcrích faoin scéim seo. Féadfaidh tú ansin an áit chónaithe a dhíol le duine a fhéadann faoiseamh a éileamh mar Úinéir-Áititheoir.

Ní fhéadtar éileamh a dhéanamh i leith airgead a caitheadh ar shíneadh ach amháin:

• má tógadh an síneadh roimh 1915
• nó
• má iarrtar ort gné a chur leis, amhail seomra folctha, le teach tréigthe mar gheall ar rialacháin foirgníochta.

Ní mór duit ar a laghad €5,000 a chaihteamh ar an bhfoirgneamh a athchóiriú le go bhféadtar cáiliú. Níl aon uasteorainn ar an méid a fhéadtar a chaitheamh.

Féadtar an faoiseamh seo a éileamh mar asbhaint ó d'ioncam iomlán. Ciallaíonn an asbhaint seo go laghdaítear an chuid de d’ioncam atá incháinithe ag do ráta cánach is airde. Braitheann suim an fhaoisimh a fhéadtar a éileamh ag 40% nó 20% ar an méid cánach a íocann tú ag an dá ráta.

Féadtar an faoiseamh seo a éileamh thar thréimhse deich mbliana. Tosaíonn an tréimhse deich mbliana seo an bhliain a úsáideann tú an mhaoin den chéad uair mar do phríomháit chónaithe tar éis athchóiriú nó tiontú a dhéanamh. 

Braitheann an chaoi a n-oibríonn an faoiseamh ar cén uair a úsáidtear an mhaoin den chéad uair tar éis don obair athchóirithe nó tiontaithe a bheith curtha i gcrích. Ní mór an chéad úsáid a bhaintear as an maoin tar éis athchóirithe nó tiontaithe a bheith mar d'aonáit chónaithe nó mar do phríomháit chónaithe.

Úsáidtear an mhaoin den chéad uair, tar éis athchóiriú nó tiontú, mar do phríomháit chónaithe roimh an 1 Eanáir 2023:

• Féadtar 10% de chostais cháilitheacha a éileamh mar asbhaint ó d’ioncam iomlán gach bliain ar feadh deich mbliana.
• Féadfaidh sé nach mbeidh tú in ann an 10% iomlán a éileamh in aon bhliain amháin más rud é nach bhfuil d’ioncam ard a dhóthain. Sa chás seo, ní fhéadtar an faoiseamh nár úsáideadh a thabhairt ar aghaidh agus cailltear é. 

Úsáidtear an mhaoin den chéad uair, tar éis athchóiriú nó tiontú, mar do phríomháit chónaithe ar 1 Eanáir 2023, nó dá éis:

• Féadtar ansin 15% den chostas a éileamh mar asbhaint ó d’ioncam iomlán gach bliain ar feadh sé bliana. Féadtar an 10% deiridh de na costais cháilitheacha a éileamh sa seachtú bliain.
• Féadfaidh sé nach mbeidh tú in ann an tsuim iomlán a éileamh in aon bhliain amháin más rud é nach bhfuil d’ioncam ard a dhóthain. Sa chás seo, féadtar an faoiseamh neamhúsáidte a thabhairt ar aghaidh agus é a éileamh i mbliain eile laistigh den tréimhse deich mbliana. 

Faoiseamh nár úsáideadh a thabhairt ar aghaidh:

• Ní fhéadtar faoiseamh a tugadh ar aghaidh a éileamh ach amháin sa chás gurb í an mhaoin do phríomháit chónaithe ag pointe éigin i rith na bliana.
• Ní mór duit an faoiseamh neamhúsáidte a tugadh ar aghaidh sa chéad bhliain a éileamh má tá d'ioncam ard go leor.
• Ní fhéadtar faoiseamh dlite do bhliain a thabhairt ar aghaidh ach amháin más í an mhaoin do phríomháit chónaithe ag pointe éigin le linn na bliana sin.
• Féadfaidh sé go bhfuil faoiseamh neamhúsáidte agat ag deireadh na tréimhse deich mbliana.  Más é seo an cás, ní fhéadtar an faoiseamh a thabhairt ar aghaidh agus cailltear é.

Sampla 1

Tá teach ag Máire atá suite i Limistéar Speisalta Athnuachana (LSA). Caitheann Máire €32,000 ar athchóiriú an tí. Baineann Máire úsáid as an teach mar phríomháit chónaithe agus an obair á déanamh.  Déantar an obair ar fad le linn 2022. Leanann Máire uirthi ag úsáid an tí mar phríomháit chónaithe tar éis don obair a bheith críochnaithe. Féadfaidh sí as bhaint €3,200 a éileamh óna hioncam iomlán gach bliain ar feadh deich mbliana as a chéile ag tosú in 2022.

Ag brath ar an ráta cánach a íocann Máire, féadfaidh sé go mbeidh sé de thoradh ar an €3,200 seo go mbeidh faoiseamh ann suas le €1,280 sa bhliain (€3,200 @ 40%).

Mura bhfuil Máire in ann an asbhaint a éileamh in 2024, mar shampla, cailltear an faoiseamh don bhliain sin.

Sampla 2

Tá teach ag Seán atá suite in LSA. Caitheann sé €32,000 ag athchóiriú an tí le linn 2023. D'fhág Seán an teach folamh go dtí Eanáir 2024 nuair a thosaíonn sé á úsáid mar phríomháit chónaithe. Féadfaidh sé asbhaint €4,800 a éileamh óna ioncam iomlán gach bliain ar feadh sé bliana as a chéile, ag tosú in 2024. Féadfaidh sé asbhaint €3,200 a éileamh sa seachtú bliain.

Ag brath ar an ráta cánach a íocann Seán, d'fhéadfadh faoiseamh cánach suas le €1,920 sa bhliain a bheith mar thoradh ar an asbhaint seo don chéad sé bliana (€4,800 @ 40%) agus €1,280 (€3,200 @ 40%) sa seachtú bliain. Mura bhfuil Seán in ann an asbhaint a éileamh in 2025, mar shampla, féadfaidh sé í a thabhairt ar aghaidh. Cuirtear an asbhaint a tugadh ar aghaidh leis an asbhaint do 2026. Is é €9,600 an asbhaint iomlán do 2026 anois. Ag brath ar an ráta cánach a íocann Seán, d'fhéadfadh faoiseamh cánach suas le €3,840 (€9,600 @ 40%) a bheith mar thoradh ar an asbhaint seo in 2026.

Ar aghaidh: Faoiseamh Úinéara-Áititheoir chónaithigh a éileamh