Cánachas ar scaireanna a bhaineann le fostaíocht
Scaireanna srianta
Féadfaidh d’fhostóir srian a chur ar an uair a fhéadtar do scaireanna a dhiúscairt. Áirítear leis seo scaireanna a fuarthas ar fheidhmiú rogha scaireanna. Tugtar scaireanna srianta ar na scaireanna seo. Uaireanta tugtar ‘scéimeanna clog’ ar scaireanna scéime srianta.
Má dhéantar scaireanna srianta a dhámhachtain ort, iarrtar ort do chuid scaireanna a choinneáil ar feadh tréimhse bliana ar a laghad. Ní cheadaítear do chuid scaireanna a dhiúscairt le linn na tréimhse seo, ach amháin i gcúinsí teoranta (amhail bás nó atheagrú cuideachta). Meastar go bhfuil do scaireanna diúscartha agat sna cásanna seo:
- má dhíolann tú iad
- má aistríonn tú nó má gheallann tú iad do dhuine eile
- agus, nó
- má úsáideann tú iad mar urrús le haghaidh iasachta.
Cánachas ar scaireanna srianta
Is éard atá i suim an ghnóthachain ná an difríocht idir an méid seo:
- luach margaidh na scaireanna ar dháta an bhronnta
- agus
- an praghas (más ann) a d’íoc tú.
Ní mór duit Cáin Ioncaim, an Muirear Sóisialach Uilíoc (MSU) agus Árachas Sóisialach Pá-Choibhneasa (ÁSPC) a íoc ar dháta fála na scaireanna srianta.
Chun cuntas a thabhairt ar an srian a chuirtear ort ó do chuid scaireanna a dhiúsciart, laghdaítear an tsuim inmhuirir i leith cánach. Tá an laghdú idir 10% agus 60% ag brath ar fhad na tréimhse srianta.
Laghdú ar Cháin Ioncaim, MSU agus ÁSPC de réir fhad na tréimhse clog
| Líon na mblianta srianta | Méid an laghdú |
|---|
|
1
|
10%
|
|
2
|
20%
|
|
3
|
30%
|
|
4
|
40%
|
|
5
|
50%
|
|
Níos mó ná 5 bliain
|
60%
|
Déanfaidh d’fhostóir na hasbhaintí cuí tríd an bpárolla agus íocfaidh an cháin go díreach leis an Ard-Bhailitheoir.
Athrú nó cealú srianta
Féadtar na srianta a athrú nó a ardú roimh dheireadh na tréimhse srianta comhaontaithe. Má tharlaíonn sé seo, ní mór an tsuim CI, MSU agus ÁSPC a d’íoc tú ar an dáta a bronnadh na scaireanna a choigeartú. Ní mór don choigeartú cuntas a thabhairt ar an tréimhse iarbhír a raibh an srian i bhfeidhm. Mar shampla, má athraítear an tréimhse srianta ó cheithre bliana go dhá bhliain, athraíonn an ráta laghdaithe ó 40% go 20%.
Ní mór d'fhostóirí a rinne na teidliochtaí a phróiseáil trí phárolla Íoc Mar a Thuillir (ÍMAT) na coigeartú a dhéanamh tríd an bpárolla:
- don dámhachtain thosaigh
- nó
- do leithroinnt na scaire.
Ní dhéanfaidh d’fhostóir na coigeartú seo murar déileáladh leis an dámhachtain thosaigh nó leithroinnt na scaire tríd an bpárolla. Sa chás seo, caithfidh tú na Coimisinéirí Ioncaim a chur ar an eolas faoi aon Cáin Ioncaim, ÁSPC agus MSU breise atá dlíte. Féadtar teagmháil a dhéanamh leis na Coimisinéirí Ioncaim:
Cáin Gnóthachan Caipitiúil (CGC)
Má dhiúscraíonn tú do scaireanna, féadfaidh sé go mbeidh tú faoi dlite Cáin Gnóthachan Caipitiúil (CGC). Ní mór duit an diúscairt seo a thuairisciú do na Coimisinéirí Ioncaim, fiú nach bhfuil cáin dlite. Ní dhéanfaidh d’fhostóir aon cháin a asbhaint nó ní thuairisceoidh d’fhostóir an diúscairt ar do shon.
- Sampla 1
Rinne fostóir Mháire 5,000 scair a dhámhachtain uirthi saor in aisce ar an 1 Samhain 2024. Ba é luach margaidh na scaireanna ag an am sin ná €10,000 (€2 an scair).
Faoi théarmaí na dámhachtana, ní fhéadtar na scaireanna a dhiúscairt ar feadh tréimhse ceithre bliana.
Cuireann fostóir Mháire an luach lena pá sa chéad tréimhse párolla eile. Íocann Máire cáin ioncaim ag an ardráta 40%.
Cáin Mháire ar scaireanna
| Cur síos | Ríomh | Suim |
|---|
|
Luach margaidh na scaireanna
|
|
€10,000
|
|
Laghdú tugtha ar feadh 4 bliana (40%)
|
€10,000 x 0.4
|
€4,000
|
|
Suim inmhuirir
|
€10,000 – €4,000
|
€6,000
|
|
Cáin Ioncaim (40%)
|
|
€2,400
|
|
MSU (8%)
|
|
€480
|
|
ÁSPC (4.1%)
|
|
€246
|
|
Cánacha iomlána
|
|
€3,126
|
Má dhíolann Máire na scaireanna tar éis na tréimhse srianta ar feadh níos mó ná €10,000, beidh sí faoi dhliteanas CGC.
- Sampla 2
Rinne fostóir Áine 5,000 scair a dhámhachtain uirthi ar an 1 Deireadh Fómhair 2024. Ba é luach margaidh na scaireanna ag an am sin ná €15,000 (€3 an scair). D’íoc Áine €5,000 ar na scaireanna (€1 an scair).
Faoi théarmaí na dámhachtana, ní fhéadtar na scaireanna a dhiúscairt ar feadh tréimhse trí bliana.
Cuireann fostóir Áine an luach lena pá sa chéad tréimhse párolla eile. Íocann Áine cáin ioncaim ag an ardráta 40%.
Cáin Áine ar scaireanna
|
Cur síos
|
Ríomh
|
Suim
|
|
Luach margaidh na scaireanna
|
|
€15,000
|
|
Asbhain an tsuim a d'íoc an fostaí
|
|
€5,000
|
|
Suim bunaidh inmhuirir
|
€15,000 - €5,000
|
€10,000
|
|
Laghdú tugtha ar feadh 3 bliana (30%)
|
€10,000 x 0.3
|
€3,000
|
|
Méid inmhuirir laghdaithe
|
€10,000 – €3,000
|
€7,000
|
|
Cáin Ioncaim (40%)
|
|
€2,800
|
|
MSU (8%)
|
|
€560
|
|
ÁSPC (4.1%)
|
|
€287
|
|
Cánacha iomlána
|
|
€3,647
|
- Sampla 3
Rinne fostóir Liam 5,000 scair a dhámachtain a fhostóir scair in aisce air ar an 01 Eanáir 2021. Ba é luach margaidh na scaireanna ar 01 Feabhra 2021 ná €10,000 (€2 an scair).
Faoi théarmaí na dámhachtana, ní féidir na scaireanna a dhiúscairt ar feadh tréimhse cúig bliana agus dhá mhí.
D’íoc Liam an ardráta cánach (40%) agus MSU ag 8% in 2021. Rinne fostóir Liam na hasbhaintí riachtanacha tríd an bpárolla.
Cáin Liam ar scaireanna i Mí Eanáir 2021
| Cur síos | Ríomh | Suim |
|---|
|
Luach margaidh na scaireanna
|
|
€10,000
|
|
Laghdú tugtha ar feadh 5+ bliana (60%)
|
€10,000 x 0.6
|
€6,000
|
|
Suim inmhuirir
|
€10,000 – €6,000
|
€4,000
|
|
Cáin Ioncaim (40%)
|
|
€1,600
|
|
MSU (8%)
|
|
€320
|
|
ÁSPC (4%)
|
|
€160
|
|
Cánacha iomlána
|
|
€2,080
|
Tógtar an srian ar dhiúscairt na scaireanna ar 30 Márta 2023.
Mar gur rinne fostóirí Liam an dámhachtain thosaigh a phróiseáil trí phárolla, beidh orthu cuntas a thabhairt i leith an méid athbhreithnithe tríd an bpárolla. Tabharfaidh an méid athbhreithnithe cuntas i leith CI, MSU agus ÁSPC ba chóir a bheith inmhuirir ar an bhfáltas.
Cáin athbhreithnithe Liam ar scaireanna
| Cur síos | Ríomh | Suim |
|---|
|
Luach margaidh na scaireanna
|
|
€10,000
|
|
Laghdú athbhreithnithe tugtha ar feadh 2 bhliain(20%)
|
€10,000 x 0.2
|
€2,000
|
|
Suim inmhuirir
|
€10,000 – €2,000
|
€8,000
|
|
Cáin Ioncaim (40%)
|
|
€3,200
|
|
MSU (8%)
|
|
€640
|
|
ÁSPC (4%)
|
|
€320
|
|
Cánacha iomlána
|
|
€4,160
|
|
Lúide cánacha a íocadh chéana féin
|
|
€2,080
|
| Cáin iníoctha |
€4,160 - €2,080 |
€2,080 |
Ar aghaidh: Scaireanna forghéillte